همه چیز درباره حساسیت های غذایی

حساسیت غذایی نوعی واکنش شدید سیستم ایمنی بدن است که به دنبال مصرف یک ماده خاص و بی‌خطر ایجاد می‌شود. حساسیت‌های غذایی زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی بدن مواد غذایی بی خطر را با میکروب ها و عوامل بیماری زا اشتباه می گیرند. بدین ترتیب سیستم ایمنی بدن دستور تولید َآنتی بادی را صادر کرده و سپس آنتی بادی به شکل التهاب بروز می کند.

تولید آنتی بادی در بدن با التهاب همراه است و می‌تواند از آبریزش بینی و سرفه شروع و به کما و حتی مرگ بینجامد.

آلرژی غذایی به عنوان یک پاسخ ایمنی منفی به یک پروتئین رژیم غذایی تعریف می شود. واکنش های مربوط به مواد غذایی با طیف گسترده ای از علائم و نشانه ها همراه است که ممکن است بسیاری از سیستم های بدن از جمله پوست، دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی و سیستم قلبی عروقی را درگیر کند. آلرژی غذایی عامل اصلی آنافیلاکسی است بنابراین، مراجعه به متخصص آلرژی برای تشخیص و درمان مناسب و به موقع ضروری است.

ماده حساسیت زا یا آلرژن چیست؟

به ماده ای که به خودی خود خطرناک نیست ولی ورود آن به بدن واکنش شدید سیستم ایمنی را در پی دارد، ماده حساسیت زا یا آلرژن گفته می شود. آلرژن می‌تواند گرده‌ی گل و گیاه، ماده غذایی و یا دارو‌ (مثل پنی سیلین) باشد. میزان واکنش سیستم ایمنی تا حدی شدید است که حتی ورود مقدار بسیار اندکی از مواد آلرژن به بدن نیز می تواند باعث بروز علائمی مثل تنگی نفس، ایجاد مشکل در عمل بلع و ایجاد کهیر می شود.

گاهی اوقات حساسیت غذایی با عدم تحمل غذایی اشتباه گرفته می‌شود و در این مورد باید دانست که در عدم تحمل غذایی سیستم ایمنی درگیر نمی‌شود و این بیماری در مقایسه با حساسیت غذایی بسیار کم‌خطر است.

عدم تحمل غذا چیست؟

عدم تحمل مواد غذایی شایع‌تر از آلرژی است.

علائم عدم تحمل مواد غذایی آهسته‌تر از علائم آلرژی بروز می کنند.

این عوامل شامل نفخ، حالت تهوع، استفراغ و مشکلات معده است.

در اغلب موارد مشخص نیست که چرا یک فرد از عدم تحمل به نوع خاصی از مواد غذایی رنج می برد.

همچنین ممکن است عدم تحمل مواد غذایی با سندرم روده تحریک پذیر یا بیماری التهابی روده اشتباه گرفته شود.

علائم رایج حساسیت غذایی پس از مصرف ماده‌ آلرژن

گاهی اوقات علائم آلرژی خفیف است اما در سایر موارد ممکن است شدید باشد. بنابراین همه علائم آلرژیک باید جدی گرفته شود. علائم خفیف و شدید می تواند منجر به یک واکنش آلرژیک جدی به نام آنافیلاکسی شود.

در هر صورت علائمی که در صورت وجود حساسیت های غذایی رخ دهد شامل:

• سوزش دهان
• مشکلات پوستی مانند اگزما، کهیر و خارش
• متورم شدن لب ها، گلو و یا دیگر بخش های بدن
• بروز مشکل در تنفس، خارش و خس خس گلو، گرفتگی و آبریزش بینی
• درد شکمی، اسهال، حالت تهوع و استفراغ
• سردرد، سرگیجه یا بیهوشی
• در حساسیت های بسیار شدید، مصرف آلرژن ممکن است باعث ایجاد واکنش بسیار شدید سیستم ایمنی بدن و در نتیجه بروز علائم بسیار خطرناک و کشنده‌ای موسوم به آنافیلاکسی (anaphylaxis) گردد.

آنافیلاکسی چیست؟

این واکنش معمولاً بیش از یک قسمت از بدن را درگیر می کند و می تواند به سرعت وخیم تر شود. آنافیلاکسی باید بلافاصله درمان شود تا بهترین فرصت برای بهبود فراهم شود و از عوارض جدی و بالقوه جلوگیری شود.

آنافیلاکسی با اپی نفرین درمان می شود. این دارو بی خطر است. برای درمان آنافیلاکسی نمی توان به آنتی هیستامین ها اعتماد کرد. علائم یک واکنش آنافیلاکتیکی اندکی پس از تماس با آلرژن بروز می کند. در برخی از افراد، ممکن است دو تا سه ساعت تأخیر پیش از ظهور علائم وجود داشته باشد.

علائم واکنش آنافیلاکسی

• گرفتگی شدید مجاری تنفسی
• تورم گلو و بروز مشکل در عمل تنفس
• سرگیجه‌ی شدید و از دست دادن هوشیاری
• حمله قلبی و افت شدید فشار خون
• تپش قلب شدید

انجام درمان های فوری و اضطراری در پی آنافیلاکسی بسیار حائز اهمیت است.

در صورت سهل انگاری در درمان اورژانسی علائم آنافیلاکسی، ممکن است کما یا حتی مرگ اتفاق بیفتد.

تشخیص حساسیت های غذایی

تشخیص حساسیت های غذایی شامل یک تاریخچه دقیق و آزمایشات تشخیصی ، مانند تست پوستی، آزمایش ایمونوگلوبولین E (IgE)  ، در صورت لزوم خوردن خوراکی است. هنگامی که تشخیص آلرژی غذایی تأیید شد، حذف آلرژن غذایی از رژیم غذایی به طور کلی ضروری است. برای بیمارانی که علائم سیستمیک قابل توجهی دارند، درمان انتخابی اپی نفرین است که با تزریق عضلانی در قسمت جانبی ران انجام می شود. اگرچه بیشتر کودکان نسبت به شیر، تخم مرغ، سویا و گندم حساسیت نشان می دهند، اما آلرژی به بادام زمینی، آجیل درختی و ماهی معمولاً مادام العمر است.

درمان حساسیت غذایی

درمان اصلی این نقص سیستم ایمنی بدن، عدم مصرف مواد آلرژن است. برخی داروهای ضد حساسیت مانند آنتی هیستامین، کورتون و سیتریزین می‌توانند علائم واکنش آلژیک را کاهش دهند. امروزه در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران می‌توان با مراجعه به کلینیک‌های تخصصی درمان آلرژی از روش‌های درمان جدید و مفید بهره‌مند شد.

واکنش‌های آلرژیک در یک نگاه

• دستگاه تنفسی: آسم، التهاب مخاط بینی
• پوست: آنژیوادم، کهیر، درماتیت آتوپیک
• خون: بیماری سرم
• دستگاه گردش خون: آنافیلاکسی
• دستگاه گوارش: بیماری سلیاک ، عدم تحمل لاکتوز